سلامت روان در سالمندان

سلامت روان در سالمندان:

حفظ سلامت روان سالمندان در دنياي مدرن امروزي يکي از امور مهم  واساسي مي باشد. دنيا در حال پير شدن است.کشورهاي پيشرفته با کنترل مواليد وارتقاءسطح بهداشت جامعه خود،سالهاست که با اين پديده آشنايند.

سالمندي بيماري نيست بلکه مرحله اي از چرخه زندگي است که مسائل رشدي خاص خود رادارد ودرعين حال سالمندي با انباشت خردمندي همراه است وفرصتي است که فرد مي تواند تجربياتش را به نسل هاي بعد منتقل کند.اريک اريکسون سالمندي را زماني براي زايندگي مي دانست نه دوراني از ياس.

مشخصه فرايند پير شدن، نزول تدريجي عملکرد برخي دستگاه هاي بدن است(قلبي عروقي،تنفسي،ادراري-تناسلي،غددي،ايمني وساير دستگاه ها)اما اين باور که پيري همواره با نقايص عميق جسماني وهوشي همراه است افسانه اي بيش نيست.بسياري از افراد سالمند توانايي هاي شناختي  وجسماني خود را تا حد قابل توجهي حفظ مي کنند.

بطورکلي پير شدن به معناي پيرشدن سلولهاست.هرسلول دوره عمر مشخصي دارد که عوامل ژنتيک وعوامل محيطي و.... در آن موثرند.با افزايش سن تغييرات ساختماني در سلول ها روي مي دهد.پيري احتمالا علت واحدي نداشته ودر طي آن تمام نواحي بدن تا حدودي تحت تاثير  قرار مي گيرد.در اواخر بزرگسالي بدن  در حال پير شدن به کانون دغدغه هاي فرد تبديل مي شود وجايگزين اشتغال خاطر ميانسالي در زمينه شغل وروابط  مي شود.دليل اين امر کاهش طبيعي کارکرد تغيير ظاهر جسماني  وافزايش ميزان بيماري هاي جسماني است.علي رغم اين رويدادها تن انسان در سالمندي همچنان منبع لذت قابل ملاحظه اي است و مي تواند حس کفايت را منتقل کند. به خصوص اگر فرد به ورزش مرتب،رژيم غذايي سالم،استراحت کافي ومراقبت هاي طبي پيشگيرانه توجه کافي نشان دهد.حالت بهنجار در سالمندي سلامت جسمي ورواني  واجتماعي است نه بيماري وناتواني.

"ميشود پير بود اماسرزنده"

مهم نيست چند سال داريد کافي است از همين لحظه بيشتر مراقب سلامتي خودتان باشيد تا در سال هاي بعد، از زندگي سالم تر وبا نشاط تري  برخوردار باشيد.پيري به معناي بازنشستگي ،پدر يا مادر بزرگ شدن يارسيدن به يک سن خاص  سالمندي نيست بلکه پيري يک فرايند مادام العمر است.افرادي  که شانس رسيدن به سن سالمندي را مي يابند،،کساني هستند که با موفقيت مراحل مختلف زندگي راپشت سر گذاشته اند.پيري موفق، متضمن چندين عامل است که اکثر آنها تحت کنترل شما قرار دارديعني نوع نگرش شما به مقوله پيري ،فعاليت ها ،مراقبتهاي بهداشتي وروابط بين فردي.

اگرچه جسم شما پير ميشود اما ذهن شما،تا هر زمان که اراده کنيد جوان خواهد ماند.اگر اميد به داشتن عمري طولاني،سرشار از شادابي ،خوش طبعي وروابط اجتماعي محکم باشيد آن هنگام است که اين طرح ذهني تامدت زيادي آينده شما را رقم خواهد زد.شوخ طبعي وقدرت کنار آمدن بامشکلات وتغييرات به شما کمک مي کند از پس هر مشکلي بر آييد.

"چگونه سالم پير شويم"

سلامت روان در سالمندي بستگي به چگونگي مواجهه با تغييرات بدن در اين دوران دارد.اين بدان معنا نيست که افراد مسن هيچ بيماري  يا مشکلي را تجربه نمي کنند بلکه منظور آن است که کنترل ودرمان به موقع علايم وبيماريها منجر به افزايش کيفيت زندگي خواهد شد.بيماري هاي روانشناختي  به گروهي از حالات رواني اطلاق مي گردد که  باعث اختلال در  تفکر ،رفتار واحساس فرد وکاهش سازگاري او با تغييرات واسترس هاي زندگي مي شود.بيماري هاي ذهني و رواني، هر فرد با هرسن و با هر موقعيت اجتماعي را مي تواند در گير کند.

کليد اصلي سلامت روان در سالمندان سلامت جسم در اين افراد است.سلامت جسم وروان در سالمندان يک رابطه دوسويه است.افراد با مشکلات وبيماري هاي جسمي مثل ديابت وبيماري قلبي وفشارخون وآرتروز........در معرض اختلالات روانپزشکي بيشتري مي باشند وهمچنين در افراد مبتلا به افسردگي واضطراب احتمال ابتلا به مشکلات طبي بيشتر مي باشد.جاي تعجب نيست که سالمندان با مشکلات اضطراب وافسردگي وقت وهزينه بيشتري را صرف مراقبت هاي طبي و مراجعه به کلينيک هاي تخصصي درماني بيماري هاي جسمي ،مي کنند .

باور غلط ورايج در عامه مردم اين است، که يک سري از علايم اختلال در سلامت روان مثل اختلال تمرکز،تحريک پذيري،خلق افسرده ،کاهش انرژي واضطراب به دليل سالمندي است. لازم به ذکر است که فرايند پيري سالم وپويا ،شامل تغيير ناگهاني شخصيت افراد و از دست دادن هوش ياحافظه و.... نمي باشد.در صورت وجود چنين علايمي، بايد به متخصصين روانپزشکي مراجعه نمود.

عوامل زير مي تواند باعث اختلال در سلامت روان گردد:

·         اضطراب وافسردگي

·         عدم تغذيه مناسب

·         مصرف دخانيات والکل

·         برخي از داروهاي مورد استفاده به علت مشکلات جسمي در سالمندان

·         تداخل داروهاي تجويز شده توسط پزشک هاي متعدد(بدليل عدم اطلاع پزشکان از داروهاي تجويز شده توسط بقيه همکاران)

·         عدم فعاليت وتحرک کافي

·         استرس وناراحتي ناشي از مرگ عزيزان وتنهايي ناشي از آن

·         بيماري هاي جسماني

چند نکته مفيد براي بهداشت روان در سالمندان

1-به اندازه کافي استراحت کنيد

خواب واستراحت کافي به شما کمک مي کند تا ذهني آرام داشته باشيد.7-8 ساعت در شبانه روز  بخوابيد.علاوه بر خواب شبانه، خواب نيمروزي به مدت 30تا40دقيقه براي تمدداعصاب  ونيز افزايش انرژي به شماکمک مي کند.(به شرط آن که به بي خوابي شبانه مبتلا نباشيد)

2-فعاليت بدني رااز همين امروز شروع کنيد

هرچه زودتر ورزش منظم را آغاز کنید،فواید بیشتری به دست خواهید آورد.ورزش کردن، باعث کاهش بیماری های مزمن مثل تصلب شرائین ،کاهش فشارخون،کاهش چربی خون و........می شود.یک فعالیت بدنی منظم وملایم روزانه، مثل پیاده روی به مدت 30دقیقه در روز باعث کاهش بیماری های قلبی عروقی  وکاهش بروز  پوکی استخوان،بهبودعملکرد تنفسی وبهبود جریان خون وحفظ وزن ایده ال وتناسب اندام ودر نهایت احساس کلی آرامش جسمی وروانی می باشد..در بسیاری از موارد بارژیم غذایی وورزش ، وبدون مداخلات جراحی یا طبی اضافی، می توان فرایند یک بیماری را متوقف نمود.

پیری به معنای از کار افتادگی نیست وسال های بعد از بازنشستگی می توانند از جمله دلپذیر ترین وپربار ترین سالهای زندگی شما باشند.

3-به ذهن ومغزتان هم ورزش دهید

مقداری از حواسپرتی ها در سنین پیری، طبیعی قلمداد می شوند.فشارعصبی واضطراب وزندگي پر مشغله هم می توانددر حافظه وتمرکزحواس شما اختلال ایجاد کند.پیری عموما تاثیری در حافظه درازمدت، ندارد اما حافظه کوتاه مدت اغلب دچار نقصان می شود.گرچه ممکن است تعداد سلولهای مغزی شما ، به اندازه20سالگی نباشد اما عقل وخردوقدرت قضاوت شما، نسبت به آن دوران بسیار بیشتر شده است و توانایی شما در تصمیم گیری های صحیح بر اساس یک عمر تجربه اندوزی افزايش يافته است.

ذهنتان را با حل کردن انواع جداول ومعما ها درگیر کنید.اطلاعات عمومی خود را با خواندن کتابهای متعدد افزایش دهید.برای فرزندان ونوه های خود قصه بخوانید ودر حل تکالیف به آنها کمک کنید.راه سالم نگه داشتن  ذهن، مطالعه مستمر است.

-در کلاس های مختلف ثبت نام کنید.هیچ وقت برای یادگیری دیر نیست.کار با رایانه را یاد بگیریدوباایمیل(پست الکترونیکی)با دوستان وآشنایان خود تماس بگیرید.

4-در فعالیتهای اجتماعی مختلف شرکت کنید.

روابط اجتماعی خود را در حدی حفظ کنید که تفاوت جزئی با سالهای قبل داشته باشد.برای بسیاری افراد، سن پیری دوره تداوم رشد هوشی،هیجانی وروانی است.با انزوا ،افراد نسبت به افسردگی آسیب پذیرتر می شوند.تماس با جوانان نیز مهم است.شما می توانید ارزش های فرهنگی را ،به نسل جوان منتقل کنید و احساس سودمند عزت نفس خودرا حفظ کنیدواز انزواوافسردگی واسترس روزمره رها گردید.

شاید در گذشته به علت کمبود وقت امکان شرکت در فعالیت های گروهی را نداشتید اما حالا که چنین فرصتی پیش آمده کوتاهی نکنید.

در کنسرت ها،سخنرانی ها،سینماومهماني هاي دوستان وآشنايان،سفر هاي گروهي با بستگان ودوستان......شرکت کنید.

سعی کنید بادوستان واشنایان خود ،حداقل یک بار در هفته دور هم جمع شويد.اين عمل از شروع انزواطلبي در شما جلوگيري مي کند.

5-خاطرات گذشته خود را برای فرزندان ونوه ها تعریف کنید.

یاداوری خاطرات وحتی تماشای آلبوم عکس های قدیمی وصحبت با افرادخانواده راهی برای پیوند شما با اطرافیان وتقویت حافظه شما می باشد.

6-در امور خیریه وداوطلبانه شرکت کنید.

شرکت در برنامه هاي کمک به نيازمندان به طور داوطلبانه در ايجاد آرامش روحي و رواني بسيار موثر است.به ياد داشته باشيد وقتي به ديگران کمک مي کنيد حتما از کمک آنها به طور مستقيم يا غير مستقيم برخوردار  خواهيد شد.به علاوه گذراندن زماني با ديگران راه خوبي براي رهايي از انزوا وافسردگي است.

7-سلامت جسمی خود رابه طور منظم وبا مراجعه به پزشک کنترل نمائید.

8-حتما مصرف دخانیات والکل را قطع کنید.

9-رژیم غذایی مناسب داشته باشید.

کاهش مصرف نمک ووعدم مصرف چربي هاي جامد،نگهداري وزن در حد مطلوب،استفاده از همه گروه هاي غذايي به خصوص ميوه وسبزيجات تازه ولبنیات در حفظ سلامتي شما نقش موثري دارد.

10-فعالیت جنسی رضایت بخش در سالمندی طبیعی است.

فعالیت جنسی در هرسنی بخشی غریزی وخودکار از رفتار انسانی است.در بسیاری از مردان وزنان فعالیت جنسی با افزایش سن کاهش می یابد.این روند معمولا تدریجی است واز میانسالی آغاز می شود.به نظر می رسد عوامل فرهنگی واجتماعی در تغییرات جنسی سالمندان بیش از تغییرات روانشناختی ناشی از پیری نقش داشته باشد.مهمترین عوامل موثر در میزان فعالیت جنسی در سن بالا عبارت است ازبقاء وسلامتی همسر،سلامتی خود فرد ومیزان فعالیت جنسی در گذشته.استرس،افسردگی،اضطراب،تعارض های زناشویی و......وبیماری های جسمی عوارض برخی ازداروهای فشار خون وقلبی با کارکرد جنسی افراد ممکن است تداخل داشته باشد.

برای سالمندان فعالیت جنسی رضایت بخش کاملا امکان پذیر است اما بسیاری از سالمندان بر اساس باور غلط عامه این فعالیت ها رابا افزایش سن کنار می گذارند.

روش زندگی سالم وحفظ سلامت،رژیم غذایی مناسب و ورزش منظم وعادات بهداشتی درست موثرترین راه برای کاهش خطر بیماری های مزمن ونیاز یافتن به داروهایی است که ممکن است فعالیت جنسی رادر سالمندان مختل کند.

11-از علایم افسردگی واضطراب آگاه باشید.

اگر اخیرا احساس تغییر خلق ،کاهش انرژی،کاهش لذت بردن از فعالیت های روزمره،احساس گناه،حس بی ارزشی ،میل به تنهایی،دلشوره واضطراب،کاهش خواب واشتهاوکاهش وزن وشکایات متعددجسمانی را داشته اید حتما همراه با یکی از اعضاءخانواده به متخصص روانپزشکی مراجعه کنید.

 واحد بهداشت روان مرکز بهداشت شرق تهرا