بهترین جشن های ایران باستان

ایران کشوری زیبا به همراه تمدنی کهن و فرهنگی منحصربفرد، کشوری است که آداب و رسوم زیبای خاص خود را داراست. آداب و رسومی که از دیرباز نسل به نسل منتقل گشته و اعیاد و جشن هایی را پدید آورده است. در واقع می توان این گونه در نظر گرفت که یکی از نمادهای فرهنگ و تمدن یک ملت، جشن های باستانی آن است که در گرو جشن و برگزاری آن‌ها، هویت و همبستگی اجتماعی و فرهنگی سالیان دراز حفظ می‌گردد. پشت تمامی جشن هایی که در زمان‌ها و تاریخ‌های معین به پا می‌شوند، فلسفه‌ها و باورهایی نهفته است و نحوه برگزاری هرکدام خاص و منحصربه فرد می‌باشد. همه اقوام و سرزمین‌های جهان روزهایی از سال را به مناسبت‌های مختلف جشن می‌گیرند و بدین طریق با سرور و شادمانی و غذا دادن غم‌های روزگار را به دست فراموشی سپرده و ساعاتی را مشغول لذت بردن از زیباهایی زندگی لذت می‌‌شوند. در ایران باستان جشن های بسیاری در مواقع خاصی از سال برگزار می‌شده که امروز نیز توسط مردم در همان زمان‌های مشخص برگزار می‌گردند. همه این جشن های زیبا حکمت و فلسفه خاصی دارند که مردم با تکیه بر آن‌ها، مراسم برگزاری آن‌ها را همچنان باشکوه به پا کرده و هویت باستانی و ملی خود را با افتخار حفظ می‌کنند. مردم از سراسر دنیا می توانند با خرید بلیط هواپیما این آیین های زیبا را از نزدیک مشاهده کنند. فرهنگ باستان ایرانی گنجینه‌ای است که باید نسل به نسل انتقال گردیده و حفاظت شود. برگزاری جشن های باستانی یکی از راه‌های آموزش این ارزش‌های دیرینه به آیندگان است. پس چه خوب است که با بهترین جشن های ایران آشنا شویم و به هویت ملی خود بیش از پیش مفتخر بمانیم.

چه مردم کشور ایران و چه گردشگرانی که با بلیط هواپیما از سراسر دنیا پای به ایران عزیز می گذارند باید بدانند که بزرگ‌ترین جشنی که ایرانیان از روزگاران کهن تا به امروز بسیار باشکوه و باعظمت برگزار می‌کنند، جشن نوروز است. جشن بهاری نوروز تجلی آغاز سال‌روز اورمزد در فروردین، آغاز سرسبزی و شکوفایی و برابری شب و روز است که در ایران باستان مردم به مدت 21 روز جشن می‌گرفته‌اند. در تقویم میلادی آغاز جشن نوروز مصادف با 21 مارس، روز زمین است.

قبل از فرا رسیدن عید نوروز ایرانیان به رسم گذشته خانه تکانی می‌کنند و به گردگیری و نظافت وشست وشو می‌پردازند. بدین معنا که تمامی سنگینی و آلودگی‌های سال گذشته را پاک می‌کنند و با زیبایی و پاکیزگی به استقبال سال جدید می‌روند. همچنین، پس از آن‌که تمام کارهای منزل تمام شود، نوبت به چیدن سفره هفت سین می‌رسد. سفره هفت سین چیدمان خاصی دارد که مربوط به نعمت‌های نیک اهورایی هستند و هرکدام یمن خاصی دارند. به هنگام تحویل سال جدید اعضای خانواده دور سفره هفت سین جمع می‌شوند و با آرزوهای نیک سالشان را آغاز می‌کنند.

آخرین جشن نوروزی ایرانیان مربوط به سیزدهمین روز فروردین یا همان سیزده بدر است که طی سال‌های اخیر در تقویم ایرانی “روز طبیعت” نام گرفته است. این جشن به مناسبت پیروزی خدای باران بر دیو اَپوش برگزار می‌گردد. از روزگاران باستان مردم در این روز به دل طبیعت می‌رفته و از ایزد تمنای بارش باران و برکت می‌کرده‌اند. همچنین به رقص و شادمانی نیز می‌پرداخته‌اند.

ایرانیان هرآنچه از میوه‌ها، شیرینی و آجیل نوروزی باقی مانده باشد، به همراه سبزی سفره هفت سین با خود برمی‌دارند و به طبیعت می‌برند. در روز سیزدهم فروردین مردم کنار خانواده و دوستان روزی پر از نشاط و سرور سپری می‌کنند و سبزی هفت سین را به جویبار روان رها می‌کنند تا سالی پر از خیر و برکت داشته باشند. همچنین رسم است در این روز دختران مجرد سبزه گره می‌زنند و آرزو می‌کنند تا به زودی به خانه بخت بروند.

از نظر بسیاری از مردم “سیزده به در” به معنای دور کردن نحسی عدد سیزده است. اما باتوجه به دیگر معانی که برای واژه “در” وجود دارند، معنای “دره” و “دشت” مناسب‌تر است. زیرا این روز مخصوص گردش و شادمانی در طبیعت است تا خیر و برکت نزول گردد.

از دیگر آیین‌های مخصوص روز سیزده بدر می‌توان به سبزه گره زدن، سبزی به آب سپردن، پختن خوراکی‌های متنوع به ویژه آش رشته و خوردن کاهو سکنجبین اشاره کرد.

جشن اردیبهشت‌گان

اردیبهشت، دومین ماه از سال تقویم ایرانی بوده و به معنای بهترین راستی و بهترین نظم و قانون می‌باشد. این ماه در نقش مادی خود از آتش و روشنایی محافظت می‌کند. ایرانیان از هزاران پیش، سومین روز از اردیبهشت را جشن گرفته و آن را “اردیبهشت‌گان” نامیده‌اند. مردم در این روز به نماد پاکیزگی لباس سفید رنگ تن می‌کرده‌اند و در کنار آتش و روشنایی به نیایش و دعا می‌پرداخته‌اند. در این موسم از سال که همه جا پر از شکوفه‌های بهاری است، جشن اردیبهشت‌گان را جشن گل‌ها نیز می‌نامند.

جشن خوردادگان

خورداد (خرداد) نماد رسایی و کمال است. جشن خورداد در ششمین روز از ماه خرداد برگزار شده و در نقش مادی خود محافظ آب‌ها می‌باشد. به این معنا که ایزد در تشنگی به یاری مردم خواهد آمد. به همین دلیل در برگزاری این جشن مردم به چشمه‌ها، رودها و دریاها می‌رفته و در کنار آب‌تنی به شادمانی و سرور می‌پرداخته‌اند. یکی از بهترین نمادهای جشن خوردادگان گل سوسن است که معروف‌ترین نمونه‌هایش در ایران سوسن سفید و سوسن چلچراغ می‌باشد.

جشن تیرگان

جشن تیرگان در سیزدهمین روز از ماه تیر و در گرامی‌داشت ستاره باران آور (تیشتَر) برگزار می‌گردد. جشن تیرگان از نظر تاریخی روزی است که آرش، پهلوان ایرانی کمان کشید و پس از نبرد ایرانیان و تورانیان سرزمین ایران را از دشمن پس گرفت. علاوه بر این، طبق روایت ابوریحان بیرونی در کتاب “آثارالباقیه”، سیزدهم تیر روز بزرگ‌داشت مقام نویسندگان در زمان ایران باستان بوده است.

در گذشته مردم در جشن تیرگان به چشمه‌ می‌رفته و آب و آب پاشی می‌کرده‌اند و برای سال دیگر از خداوند بارش باران می‌طلبیده‌اند. این جشن ارزش جایگاه آب را در زندگی یادآور می‌شود و به همین دلیل جشن “آب پاشان” و “آب ریزگان” نیز نامیده می‌شود.

جشن تیرگان به مدن 10 روز برگزار می‌شود و ایرانیان در آغاز جشن (روز تیر) پس ا خوردن شیرینی بند ابریشمی که از 7 ریسمان به 7 رنگ رنگین کمان بافته شده، دور مچ خود می‌بندند و در روز دهم (روز باد) بالای تپه رفته و بند را از دست خود باز می‌کنند و دست باد ها می‌سازند تا آرزوها و خواسته‌هایشان را همچون پیام رسان همراه ببرد.  مردم این کار را با خواندن این شعر انجام می‌دهند:

تیر برو باد بیا/ غم برو شادی بیا/ محنت برو روزی بیا/ خوشه مرواری بیا

جشن مهرگان

در ایران باستان، جشن مهرگان پس از نوروز مهم‌ترین جشن بوده و شانزدهمین روز از ماه مهر برگزار می‌شده است. مهر به معنای دوستی و پیمان می‌باشد و همچنین آغاز فصل بزرگ و مهم دوم را نوید می‌دهد. گذشتگان نوروز را آغاز فصل مهم اول و مهر را آغاز فصل مهم دوم تلقی می‌کرده‌اند. از نظر آن‌ها زمستان از اول جشن مهرگان آغاز می‌گردید. بنابر شاهنامه فردوسی، برگزاری جشن مهرگان به پیروزی ایرانیان بر ضحاک تازی نسبت دارد که به پیشنهاد کاوه آهنگر بوده و پس از تلاش‌های فراوان او را به بند درآورده و فریدون را به عنوان رهبر خود انتخاب کرده بودند. هنوز هم این جشن وجود دارد و سخنرانی‌های فرهنگی درخصوص جشن همراه با پذیرایی خوراکی سنتی در برخی مناطق ایران انجام می‌شود.

شب یلدا

بلندترین شب سال که “شب چله ” یا “شب یلدا” نام دارد، آغاز زمستان را نوید می‌دهد. از گذشته مردم در این شب طولانی تا صبح کنار هم بیدار مانده، به دور آتش می‌نشستند و منتظر طلوع خورشید می‌مانند. حضور کهنسالان و بزرگان در جشن شب یلدا لازم بوده و نماد کهنسالی خورشید در پایان پاییز می‌باشد. مردم در مدت زمانی که بیدار هستند خوراکی‌هایی همچون سنجد، هندوانه، انار و آجیل که هرکدام نشانه خاصی دارند، میل می‌کنند و برای هم فال حافظ شیرازی می‌گیرند.

جشن اسفندگان

جشن اسفندگان که “جشن سپندرمذگان” نیز نام دارد، روز گرامی‌داشت زنان ایران باستان بوده است. در این روز زنان لباس نو تن کرده و از مردان هدیه دریافت می‌کردنند و همچنین تمام کارهای خانه مربوط به زنان را مردان انجام می‌دادند. این جشن در پنجمین روز از ماه اسفند برگزار می‌شود و خوشبختانه تا به امروز حفظ گردیده و توسط مردم جشن گرفته می‌شود. سپندرمذگان به معنای فروتن، گستراننده زمین و مقدس است و از آن جایی که این ویژگی‌ها در زمین و زنان مشترک است، این روز را به زنان اختصاص داده‌اند.

جشن چهارشنبه سوری

این جشن زیبا در آخرین سه شنبه شب سال و قبل از آغاز سال نو برگزار می‌شود. در این شب مردم آتش روشن کرده و از روی آن می‌پرند و چنین می‌خوانند: “زردی من ازتو، سرخی تو از من”. با این فلسفه که آتش زردی و بیماری را گرفته و به جای آن سرخی و گرمی می‌دهد. آتش از دیرباز در فرهنگ ایرانی نقش مهمی داشته و اصلی‌ترین نماد جشن چهارشنبه سوری است. ایرانیان آتش را عنصر روشنی، پاکی، سلامتی و تندرستی می‌دانند.

از آیین‌های مخصوص چهارشنبه سوری می‌توان آتش افروختن، قاشق زنی، فال گوشی و گره گشایی و آجیل مشکل گشا را نام برد 

منبع: سفرستان